NATO liderleri, Ukrayna’nın üyelik hedefi ve İsveç’in katılımı konusundaki bölünmelerden mühimmat stoklarını artırmaya ve on yıllardır ilk savunma planlarını gözden geçirmeye kadar çok çeşitli konuları ele almak için 11-12 Temmuz tarihlerinde Vilnius’ta bir araya gelecekler.

İlki 25 Şubat 2022’de, saldırıdan sadece bir gün sonra, ardından Brüksel ve Madrid’de yapılacak toplantılarla, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana dördüncü NATO zirvesi olacak.

Olağanüstü toplantı telaşı, yıllık NATO zirvelerinin önceki ritmine tezat oluşturuyor ve kapı eşiğindeki savaşın ittifakı işbirliğini güçlendirmeye nasıl zorladığını gösteriyor.

Vilnius’ta güvenlik önlemleri yüksek olacak ve bir NATO zirvesi için bir ilk olarak, mekanı korumak için üç Alman Patriot hava savunma birimi konuşlandırılacak. İlave savaş uçakları, Rusya’nın Kaliningrad bölgesi ile Beyaz Rusya arasında kalan ve uzun süredir NATO’nun doğu kanadında savunmasız bir nokta olarak görülen Litvanya semalarında devriye gezecek.

Vilnius’ta tartışılacak ana konuların bir listesi aşağıdadır:

Ukrayna üyeliği

Başkan Volodymyr Zelenskiy’nin Kiev’e Vilnius’ta ittifak daveti alması için defalarca yaptığı çağrıların ortasında, zirveye NATO’nun Ukrayna ile gelecekteki ilişkisini nasıl tanımlayacağı hakim olacak gibi görünüyor.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, savaş devam ederken Kiev’in üye olmayacağını ve Vilnius zirvesinin resmi bir davet vermeyeceğini açıkça belirtti.

Yine de müttefikler, savaş bittikten sonra Ukrayna’nın katılmasına ne kadar çabuk izin verilmesi gerektiği konusunda bölünmüş durumda.

Doğu Avrupa ülkeleri zirvede Kiev’e bir yol haritası sunulması gerektiğini söylerken, ABD ve Almanya ittifakı Rusya ile savaşa yaklaştırabilecek herhangi bir adıma karşı temkinli davranıyor.

Vilnius’a giden yolda daha fazla ülke, İngiltere’nin Kiev’in, adayların karşılaması gereken siyasi, ekonomik ve askeri hedefleri ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinin uyması gereken siyasi, ekonomik ve askeri hedefleri belirleyen sözde Üyelik Eylem Planı (MAP) programını atlamasına izin verme önerisine destek verdi. NATO’ya katılmadan önce geçmesi gerekiyordu.

Böyle bir hareketle ittifak, 2008’deki Bükreş zirvesinde Ukrayna’nın Kiev’e gerçek bir davet veya takvim sunmadan eninde sonunda üye olacağını söyleyen beyanının ötesine geçme taleplerini karşılayabilir.

NATO ayrıca Kiev’in ittifaka katılma perspektifini vurgulamak için 2008’den daha güçlü bir ifade bulacaktır.

Liderler, Stoltenberg’in Nisan ayında Kiev’e yaptığı ziyarette söylediği gibi, “Ukrayna’nın hak ettiği yer NATO’dur” gibi bir konuda anlaşabilir veya “Ukrayna olmadan Atlantik ötesi güvenliğin eksik kalacağını” vurgulayabilir.

Ukrayna için güvenlik güvenceleri

Liderlerin, bu taahhütler iki taraflı olacak ve ittifakın kendisi tarafından verilmeyecek olsa da, Kiev’in savaştan sonra hangi güvenlik güvencelerini alması gerektiğini tartışması bekleniyor.

Muhtemelen, savaş sona erdiğinde Rusya’yı yeni bir saldırıdan caydırmak için Kiev’e sürekli askeri ve mali yardım vaadini içerecekler.

Stoltenberg, NATO’nun – Washington Antlaşması’nın 5. Maddesi uyarınca – yalnızca ittifakın tam üyelerine tam teşekküllü güvenlik garantileri sağlayacağının altını çizdi.

NATO’nun Doğu kanadını desteklemek

Liderler, ittifakın Soğuk Savaş’tan bu yana hazırladığı ilk savunma planlarını gözden geçirecek ve NATO’nun bir Rus saldırısına nasıl karşılık vereceğini detaylandıracak.

Sözde bölgesel planların yeniden canlanması köklü bir değişime işaret ediyor. İttifak, planlarla birlikte ülkelere kuvvetlerini ve lojistiklerini nasıl geliştirecekleri konusunda da rehberlik ediyor.

NATO onlarca yıldır büyük ölçekli savunma planlarına ihtiyaç görmemişti, ancak Avrupa’nın 1945’ten beri en kanlı savaşı Ukrayna’da sınırlarının hemen ötesinde devam ederken, şimdi tüm planlarını benzer bir düşmanla çatışmadan çok önce yapması gerektiği konusunda uyarıda bulunuyor. Moskova patlayabilir.

Türkiye, Kıbrıs gibi coğrafi bölgelere ilişkin ifadeler üzerinden planların onaylanmasını engelliyor. Müttefikler zirveden önce bir anlaşmaya varmazlarsa, sorun liderlerin çözmesine bırakılacak.

Kiev, mermileri Batılı ülkelerin üretebileceğinden çok daha hızlı yaktığı için, NATO mühimmat stoklama hedeflerini de yükseltecek.

Aynı zamanda müttefikler, NATO’nun geçen yılki Madrid zirvesinde kabul edilen Rusya’ya karşı geçmişte 40.000 olan 300.000’den fazla askeri yüksek alarm durumuna geçirme hedefini nasıl uygulamayı hedeflediklerini gösterecekler.

İsveç

İsveç, Vilnius’taki ittifakın 32. üyesi olmayı umuyordu, ancak Türkiye, Stockholm’ü topraklarında militan grup üyelerini barındırmakla suçlayarak ve NATO’ya katılmalarına izin verilmeden önce onlara sert davranması gerektiğini söyleyerek üyeliğini engellemeye devam ediyor.

Müttefikler, Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın zirvede muhalefetini kaldıracağını umuyor, ancak bunun gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli değil.

NATO’nun %2’lik askeri harcama hedefi yükseltiliyor

İki diplomata göre NATO müttefikleri, ittifakın askeri harcama hedefini ulusal GSYİH’nın en az %2’sine çıkarmak için anlaşmaya vardılar.

İki diplomat, 31 müttefikin GSYİH’lerinin en az %2’sini gelecekte ordularına yatırmak için kalıcı bir taahhüt üzerinde anlaştığını söyledi.

Stoltenberg, NATO’nun ulusal GSYİH’nın %2’si olan önceki askeri harcama hedefini, amaçlanacak bir hedeften ziyade asgari gereklilik haline getirmeyi amaçlamıştı.

NATO tahminlerine göre 2023’te ittifakın 31 üyesinden sadece 11’i eski hedefe bile ulaşabilecek. Hedef, NATO liderlerinin on yıl içinde savunma harcamalarını GSYİH’lerinin %2’sine yükseltmeyi kabul ettikleri 2014 yılında belirlendi.

Söz konusu 11 müttefik ABD, İngiltere, Polonya, Yunanistan, Estonya, Litvanya, Finlandiya, Romanya, Macaristan, Letonya ve Slovakya.

Arka sırayı savunma harcamaları GSYİH’nın %1,4’ünün altında olan Kanada, Slovenya, Türkiye, İspanya, Belçika ve Lüksemburg izliyor.

[Reuters]